Yüzük Adalet ve Güç

Evlilik akdi yapılmadan önce âdettendir bir bağlılık nişanesi olarak yüzük takılır. Şu an gününü hatırlamadığım bir zamanda yine bir evlilik muhabbeti sırasında -o zamanlar izlediğim filmlerin mi yoksa kitapların mı etkisi bilmiyorum- evlilik öncesi ve sonrası yüzük takmayacağımı söylemiştim.

Şimdi, Descartes’in söz ettiği o birden kavrama, hatırlama, belirme her neyse o şey oldu ve neden yüzük takmayacağım dediğimi hatırladım. 

“Platon’un Devletinde Edebiyatçı Olmak” adlı yazımı yazmak için Platon okumaları yapıyordum. Bir yandan da bana bir arkadaşım tarafından ısrarla izlemem gerektiği hatırlatılan “Yüzüklerin Efendisi” serisini izliyordum. Platon Devlet kitabının 2. kısmında adalet kavramını tartışırken (tartışma Sokrates ve Glaukon arasında olur) Glaukon savını güçlendirmek için Gyges’in YÜZÜK macerasını anlatır. Bu tartışmayı bilen bilir ama ben yine de özetlemek istiyorum.

Gyges çobandır. Bir gün deprem, yağmur ve yer kayması sonrası arazide bir çatlak oluşur. Çatlakta bir insan cesedi bulan Gyges cesedin parmağında bulunan yüzüğü alıp oradan uzaklaşır. Oluşan bu doğa olayından sonra Kral tüm çobanları çağırıp hasar tespiti yapmak ister. Bu sırada Gyges heyecandan elindeki yüzüğü ovuşturup durmaktadır. Derken yüzüğü parmağına geçirir ve görünmez olur. 

Yüzüklerin Efendisi serisinde de bir YÜZÜK macerası ve o yüzüğün korunması, saklaması, gerekirse yok edilmesi konusu işlenmektedir. Seri filimi bilen bilir ama ben onu da özet olarak anlatmak istiyorum. 

J.R.R. Tolkien’in kitabından uyarlanan film Frodo’ya amcası tarafından bırakılan yüzüğün kimde olması gerektiği fikri üstüne kurgulanmıştır. Film baştan sona o yüzükteki gücün adaleti sağlayacak birinin elinde olması, aksi taktirde yok edilmesi mücadelesi konu edinir.

Her iki yüzüğün -Platon’un anlatısındaki yüzükle J.R.R. Tolkien’in anlatısındaki yüzüğün- benzerliği, tek oluşu ve kimde kalması gerekliliğinden olsa gerek ben, o zaman yani evlilik muhabbetti ettiğimiz o an yüzükten korkmuş olmalıyım ki takmayacağımı söylemişim. Bilmiyorum. Belki de alakası yoktur.

Her iki anlatıda da elde olan tek bir yüzük bulunuyor. Okuyucu ve izleyicilere o yüzüğün gücü aktarılmak isteniyor. Platon, Sokrates ve Glaukon arasında Adalet kavramını tartıştırırken Glaukon’un insanın eline geçecek olan güç ile adaletin haksızlığa uğratılacağını ve gücün adaleti gözetmeyeceğini, güç kimde ise adaletin ondan yana onun uşağı olacağını iddia eder. Her ne kadar Sokrates buna katılmasa da… Benzer şekilde Tolkien de Frodo da bulunan tek yüzüğün gücüne dikkat çeker ve o da yüzüğün insanların eline geçmesinden korkmaktadır. 

Belki de her iki yazarın -ve hatta o zamanki benim- ortak yanılgısı bu yüzüğün sadece bir tane olmasında ısrarcı olmalarıdır. Halbuki şu an, o zaman ettiğimiz evlilik muhabbetinde tek değil, çift yüzüğün olduğunu görüyorum. Ve çift yüzük fikrinin tek olmasından daha çok adaleti koruyacağını söyleyen Simon Blackburn’un pasajını az değiştirerek bitiriyorum:

Şimdi böyle iki yüzük olsa birini ahlaklı diğerini ahlak tanımaz kişi parmağına takmış olsaydı; biri çarşıda canının çektiğini korkusuzca almak, evlere girip gönlünün çektiğiyle eğlenmek, istediğini öldürmek, istediğini hapisten kurtarmak, böylece inansalar arasında bir tanrı kesilip gönlünün istediğini yapmak istese de, diğeri doğruluktan ayrılmayacak, başkasının malına el süremeyecek, yiğitliğini gösterecek kadar sağlam yaratılışlı olacak ve düzen en kötü ihtimalle iki zıttın savaşı ve oluşturdukları dengeyle sağlanacaktır. 

Evlilik nişanesinin iki yüzükle olması kerameti de bu olsa gerek.

Ne dersiniz?